sayfa 28

TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
ÖĞRETİCİ METİNLER

13. Padişahın sarayı ile Çakır Ali’nin köyünü, evini karşılaştırınız. Farklılıkları aşağıya sıralayınız.

Padişahın sarayı ile Çakır Ali'nin köyü ve evi arasında dağlar kadar fark vardır. Çakır Ali'nin köyü, sarayın bahçesi kadar bir alana sahip değildir. Evi ise saraydaki kümes kadar yoktur. Bu farklılık o dönemde yönetici kesim ile halk arasındaki ekonomik dengesizliği göstermektedir.

14. Metnin anlatımını açıklık, kesinlik, yalınlık ve duruluk açısından değerlendiriniz.

Metinde duru, yalın, kesin bir anlatım vardır. Metin sadeleştirilmiş hali göz önünde bulundurulursa metin fazla akıcı değildir.

15. “Sözleşme, seçim, hak, vekil, görev, sorumluluk, yetki, istifa, ceza, öşür, hukuk, vergi, hükûmet, kabahatli, ortaklık, imdat” kelimelerinden hangileri kavram veya terimdir? Bu kelimelerden hangileri günlük hayatta da kullanılmaktadır?

"Öşür" kelimesi dışındaki diğer kelimeler günlük hayatta kullanılmaktadır. Hak, görev, yetki, ceza, sorumluluk, hukuk, ortaklık sözcükleri birer kavramdır.

16. Yazar, günlük hayattan alınan kelimelerle kavram ve terimleri niçin bir arada kullanmış olabilir?

Kavramların daha iyi anlaşılması için

a. Batı’daki Rönesans ile bizdeki Tanzimat hareketi arasında tespit ettiğiniz benzerlikleri arkadaşlarınızla paylaşınız.

İkisinde de yenilik amacı var
Özgürlük, eşitlik, düşünce ve ifade serbestliği hedeflenmiştir.Bu serbeslik Tanzimat'ta sınırlıdır.
Rönesansta kralların, Tanzimat'ta padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır.
Rönesansta Batı'da bilim ve sanat alanında yenilikler yapıldı, gelişmeler yaşandı. Tanzimat Döneminde de sanat alanında değişim yaşandı.
İkisinde de aydınlar, yenilikler öncülük yapmıştır.

b. Metinde geçen, Tanzimat’ın getirdiği özgür ortamla dile getirilebilen yeni kavram,
terim ve ifadeleri bularak tahtaya sıralayınız.
Hürriyet, hak, hukuk, adalet, eşitlik, seçim, sözleşme, vekil ...
c. On altıncı yüzyılın İstanbul’unda da sanatçılar bu kavramları, terimleri, ifadeleri dile getirebilirler miydi? Tartışınız. Ulaştığınız sonuçları defterinize yazınız.

Dile getiremezlerdi. Çünkü o dönemde padişahın mutlak otoritesi vardı.Ortam müsait değildi. Dönemin siyasi anlayışı bu düşünceleri dile getirmeye engeldi.

17. Yazar, makalesinin ilk bölümünün son paragrafında sözleşmenin yenilenmesi gerektiğini söylüyor. Bunu niçin istemektedir?
Sözleşmenin eskimiş olduğunu ifade ediyor.
Sözleşmenin yenilenmemesi durumunda devletin ve hilafetin zarar görebileceği endişesini dile getiriyor.
18. “Şeyh, halife, padişah” gibi ifadelerle “seçim, hürriyet, hak, istifa” gibi kelimelerin aynı metinde kullanılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

Bu kelimelerin kullanılması dönemin siyasi ve sosyal ortamını yansıtır. Hem padişahlık devam ediyor hem de demokratikleşme yolunda adımlar atılıyor.

19. Metin, hangi geleneğe bağlı kalınarak yazılmıştır?
Dil ve anlatım yönünden divan nesrine yakın. İçerik bakımından Tanzimat edebiyatı geleneğine bağlı.

20. Okuduğunuz metinden somut ifadelere örnekler veriniz. Yazarın, bu ifadelerden nasıl yararlandığını açıklayınız.
kitap, padişah, vali, mahalle, köy, tarla, mera, dağ, kasaba, Çakır Ali.... Yazar bu somut ifadeleri hak ve görevlerin kapsamı ile ilgili konular olarak kullanmış.

Muallim Naci ile Recaizade Mahmut Ekrem arasında geçen tartışmalar ve Tanzimat
Dönemindeki “eski-yeni” çatışması ile ilgili araştırma sonuçlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
Muallim Naici ile R. Mahmut Ekrem şiirde kafiye göz için midir, yoksa kulak için midir tartışması yapmışlardır. M. Naci, eski edebiyat anlayışıyla kafiye göz içindir demiştir. R. Mahmut Ekrem yenilik yanlısıdır kulak için kafiye anlayışını benimsemiştir. Eski edebiyat taraftarları M. Naci'nin yanında yer almışlar, yenilikçi sanatçılar R. M. Ekrem'i desteklemişlerdir.

a. Tanzimat Dönemi gazeteleri ile ilgili olarak kitabınızın 14. sayfasındaki “3. ODE” nin a, b ve c maddeleri doğrultusunda yaptığınız araştırma sonucu edindiğiniz bilgileri hatırlayınız.

b. Makale ve sohbet gibi öğretici metinlerin gazete aracılığıyla halkla buluştuğu; tiyatro, hikâye, roman örneklerinin öncelikle gazetelerde yayımlandığı Tanzimat Döneminde gazetelerin önemini gözden geçirerek yeniden değerlendiriniz.

Tanzimat gazeteciliği yeni düşünceleri halka benimsetmeyi amaçladığı gibi Batı'dan alınan edebi türlerin halka tanıtılmasında da önemli bir rol oynamıştır. Makale, roman, tiyatro, hikaye,eleştiri gibi türlerin ilk örnekleri gazetelerde yayımlanmıştır. Gazeteler yeniliklerin sözcüsü olmuştur.

21. Eserden hareketle yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunarak eser-yazar ilişkisini belirleyiniz.

sayfa 30

1. Ebuzziya Tevfik'in "Hürriyet" adlı metninde hürriyet kavramının dünya milletleri açısından önemi anlatılmaktadır. En eski medeniyetlerden olan Yunan medeniyetinde hürriyete çok önem verildiği ifade ediliyor. Yunan devletinden sonra kurulan Roma İmparatorluğunda insan hak ve hürriyetlerine geniş yer verilmiştir. İslam medeniyetinde insanların seçimine saygı duyulmuş, zorlama yapılmamıştır.
Osmanlılar döneminde zaman zaman hürriyete yer verilmiştir. Ancak sınırlarını ve amacını aşan hürriyet devlet için zararlıdır. I. Selim zamanında fazla özgür kalan yeniçerilerin padişahın çadırını kurşunlaması gibi.
"Halkımız bilgi ve kültür seviyesi bakımından hürriyete hazır değildir." diyenler yanılmaktadır. Halkımızın tek eksiği eğitimsizliktir. Cahil bir halka hürriyet sağlanırsa devlet düzeni bozulur. Ancak halkımız cahil olmadığı için kendisi için sağlanan özgürlüğü kötüye kullanmayacaktır. Şu an bütün şartlar uygundur. Bu halk esaretten kurtulmalı, özgür olmalıdır.

2. Metinde “hürriyet” ile ilişkilendirilen kavramları tespit edip defterinize yazınız.

"Vatan, yurt, halk, hak, egemenlik, ilerleme, bilgi, kültür, eğitim" vb kavramlar

3. Yazar, medeni üstünlüğe sahip ülkelerin her alanda gelişmesinin sebebini neye bağlıyor?
Hürriyete önem vermelerine bağlıyor.

4. Uygarlık tarihinin çeşitli dönemlerinde söz ederek özgürlüğün ne kadar önemli olduğunu örneklerle ispatlamak istemiştir.

5. Yazara göre halkın çektiği sıkıntıların sebepleri nelerdir?
Bilgi, kültür eksikliği, eğitimsizlik

6. Eserin yazılış amacı nedir, yazarın hedeflediği okuyucu kitlesi kimler olabilir?
Bilgi vermek, aydınlatmak ve öğretmektir. Bunlardan hareketle hürriyetin bir millet için ne kadar önemli olduğunu göstermek. Hedef kitle toplumdur.

7. Metnin tamamında yazarın iletmek istediği düşünceyi (ana düşünce) belirtiniz.
Hürriyet insanlığın hakkı ve var oluşunun ve huzurunun kaynağıdır.

11. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Biryay) sayfa 31

"Hak, sorumluluk, özgürlük" kavramları Tanzimat metinlerinde yer aldığı gibi günümüzde de ele alınıp tartışılmaktadır.
Vazife, Mesuliyet, Had ve Hak metni ile Hürriyet adlı metinde ana düşünce hürriyet kavramı üzerine kurulmuştur.

8. Hürriyet adlı metindeki ana düşünce farklı türlerde ele alınabilir. (Örnek Namık Kemal'in hürriyet Kasidesi)

9.Bu cümle halkın eğitim imkanlarına sahip olmadığını, hakkını arayamadığını, hak ve sorumluluklarını bilmediği anlamına geliyor.

10. göndergesel işlevde kullanılmış.

11. Kelimeler daha çok gerçek anlamıyla (ilk anlamıyla) kullanılmış

12. Açıklayıcı anlatım vardır.

13.Metinde özgürlüğü hak eden halka, hakkını teslim etmesi için kime çağrıda bulunuluyor?
Devlet yöneticilerine çağrıda bulunuyor.

14.Halkın, hürriyeti hak edişi konusunda ileri sürülen görüşleri ve bunların nedenlerini söyleyiniz.
Halkın bilgi ve kültür bakımından henüz özgürlüğe hazır olmadığı söylenmiş. Halka özgürlük verilirse tehlikeli sonuçlar doğuracağı ifade edilmiş. Geçmişte yaşanan bazı olaylar göz önüne alınarak bu sonuca varılmış.