SAYFA 37
II. ÜNİTE
Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler
Bu şiirin yazılış amacının ne olabileceği konusunda beyin fırtınası yapınız. Konuyla ilgili ileri sürülen görüşleri arkadaşlarınızla değerlendiriniz. Şiirin yazılış amacı olarak belirlediğiniz fikirleri uygun başlık altında defterinize yazınız.
Hürriyet Kasidesi adlı şiir, "hürriyet"i övmek, toplum ve birey için hürriyetin ne kadar önemli olduğunu ortaya koymak amacıyla yazılmıştır.
Dokuzuncu sınıfta öğrendiğiniz şiir inceleme yöntemine göre kasidenin ahenk özelliklerini, nazım birimini, temasını ve imgelerini bulup aşağıdaki tablonun ilgili bölümüne yazınız.
1. Tanzimat Döneminden önce yazılan klasik kasidelerde hangi temalar işlenirdi?
Divan edebiyatında yazılan kasidelerde çoğunlukla padişahlar, devlet büyükleri övülmüştür.
2. Namık Kemal'in kasidesinde işlediği tema ile klasik kasidede ele alınan temayı karşılaştırınız. Karşılaştırma sonucunda belirlediğiniz benzerlik ya da farklılıkları defterinize yazınız.
KLASİK KASİDELERDE İŞLENEN TEMALAR:Din ve devlet büyüklerine övgü, tasavvuf ve ahlak, aşk, tabiat güzellikleri
HÜRRİYET KASİDESİNDE İŞLENENEN TEMA: "Hürriyet", toplumsal tema işlenmiştir.
3. Lirik, epik veya didaktik şiirler birbirlerinden farklı ton ve vurguyla okunur. Namık Kemal'in kasidesi, bu şiir türlerinden hangisine uygun ton ve vurguyla okunmalıdır? Neden?
Epik bir tonlama ve vurguyla okunmalıdır. Çünkü şiir hürriyetin niteliğine uygun olarak yiğitçe, mertçe bir üslupla yazılmıştır.
4. Şiirin söyleyiş tarzı ile yazıldığı dönemin sosyal ve siyasi yapısı arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.
Şiirde hürriyete övgü temasının şekillendirdiği epikçe söyleyiş tarzı dönemin sosyal ve siyasi yapısıyla yakından ilgilidir.
Şiiri beş bölüme ayırmanız istenseydi bunu neye göre yapardınız? Bu beş bölümün başlangıç ve bitiş birimlerini, birimler arasındaki bağlantıyı aşağıdaki tabloya yazınız.
Şiiri beş bölüme ayırmamız gerekseydi
1 Bölüm: 1-4. beyitler-Millete duyulan sevgi ve hürmet
2. Bölüm 5-8. beyitler: Dünya zevklerine tapan insanlar
3. Bölüm: 9-14. beyitler: Azimli olmak, çalışmak, tevekkül etmek
4. Bölüm: 15-23. beyitler: Osmanlının yiğitliği, hürriyet sevdası
5. Bölüm 24. - .... beyitler: Hürriyete övgüler
Şiirin birkaç beyitini çıkardığınızda söyleyişte, ahenkte, anlamda aksaklık, eksiklik veya bozulma olup olmayacağını tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız.
Şiirin birkaç beytini çıkardığımızda söyleyişte, ahenkte, anlamda bozulma olur. Şiirin anlam bütünlüğü kaybolur. Bu da Tanzimat dönemi şiirlerinde konu ve anlam bütünlüğüne önem verildiğini gösterir.
5. Şair, "bâb-ı hükümet, ey yâreli şîr-i jiyân" sözleriyle kimi veya neyi kastetmektedir?
bâb-ı hükümet: hükümet kapısı - hükümet kastediliyor. yâreli şîr-i jiyân: (yaralı kükreyen aslan) milleti, halkı kastediyor.
6. Şiirde geçen "millet, vatan, devlet, hürriyet" gibi kelimelerin Tanzimat Döneminin tarihî ve sosyal değerleriyle ilişkisini açıklayınız. Dönemin anlayışını ve değerlerini yansıtan diğer kelimeleri de siz söyleyiniz.
7. Şiirde işlenen temanın, Tanzimat yıllarında yaşanan sosyal, siyasi gelişme ve değişmelerle ilişkisini açıklayınız.
Tanzimat donemi, yeni değer ve kavramlarla yeni türlerin bir arada kullanıldığı bir dönemdir. Bu devirde başlatılan sosyal, siyasi, askerî, ekonomik, İdarî yenilikler, insanların dünya algısını da belli oranda etkilemiştir. Eskiden insanların hürriyetle ilgili bir sorunları yoktu. Ama devrin sosyal ve siyasi yapısının etkisiyle hürriyet üzerinde konuşmak değerli bir hâl aldı. Bunun en önemli sebebi, Osmanlı devletinin zor bir devirden geçmesidir. Devlet, savaşlarda yeniliyor, ekonomik yönden kötüye gidiyordu. Bu durumda yaşayan insanlar da ülkelerinin bağımsızlığını kaybedeceğinden korkuyorlardı. Şair de hürriyet'in bu devirde yaşayanlar için neden önemli olduğunu şiirinde anlatmaya çalışmıştır. Sonuç olarak, bu şiirin devrin gerçekliğini doğru bir biçimde yansıttığını söyleyebiliriz. Dönemin anlayışını ve değerlerini yansıtan diğer kelimeler:
“Cihangirane bir devlet çıkardık bir aşiretten —> tarihi bir değeri
Mürevvet-mend olan mazluma el çekmez ianetten —> sosyal değeri
Çıkar asar-ı rahmet ihtilaf-ı rey-i ümmetten —> sosyal değeri
SAYFA 38
II. ÜNİTE
Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler
8. "Dönersem kahpeyim, millet yolunda bir azîmetten / Anılsın mesleğimde çektiğim cevr ü meşakkatler" dizelerinde hangi şahıs veya iyelik eki kullanılmıştır? Aynı şahıs ekinin kullanıldığı diğer örnekleri metinden bulup tahtaya sıralayınız. Bu kullanımları şiirin on beşinci, on altıncı, on yedinci beyitlerindeki şahıs ifade eden sözcük ve eklerle karşılaştırınız. Tespitlerinizi sözlü olarak ifade ediniz.
Şiirden alınan bu beyitlerde 1. tekil kişi eki (ben) kullanılmıştır. 15, 16 ve 17. beyitlerde ise 1. çoğul kişi (biz) kullanılmıştır.
9. "Hürriyet Kasidesi" ile aynı temayı işleyen divan şiiri örneklerinin (gazel, kaside, rubai, şarkı, murabba vb.) bulunup bulunmadığını söyleyiniz.
"Hürriyet" teması, Tanzimat edebiyatında işlenen bir temadır. Divan şiirinde bu temayı işleyen şiir yoktur.
a. "Hürriyet Kasidesi" ile aynı temayı işleyen günümüz şiirini şiir okuma tekniğine dikkat ederek arkadaşlarınıza okuyunuz. İki şiiri hürriyet kavramının işlenişi açısından karşılaştırınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.
b. "Hürriyet Kasidesi"nde işlenen tema, günümüz insanının hayatında nasıl bir yere ve öneme sahiptir? Konuyla ilgili düşüncelerinizi bir paragrafta ifade ediniz ve arkadaşlarınızla paylaşınız.
Özgürlük, demokrasilerin vazgeçilmez bir unsurudur. Özgürlük olmadan demokrasi olmaz. Demokrasilerde halk özgür iradeyle yönetime gelecekleri seçer, beğenmediklerini değiştirir. Kişilerin haklarının olması için özgür olmaları gerekir. Özgürlüğün olmadığı yerde hak ve hukuktan bahsedilemez. Bu bakımlardan günümüz toplumlarında özgürlük çok önemli bir kavramdır.
Avrupa'da Orta Çağ sonrasında yaşanan "Aydınlanma Dönemi" ile ilgili kısa bilgi veriniz. Tanzimat şiirinde görülen yeni kavramların "Aydınlanma Dönemi" ile ilişkisi nasıldır?
Tanzimat şiirinde görülen ‘‘akıl, ilerleme, deney, hürriyet” kavramları Aydınlanma düşüncesiyle ilişkilidir. Çünkü Aydınlanma Dönemi Ortaçağ’da hüküm süren dünya görüşüne karşı yeni bir dünya görüşünün ortaya çıkması ve temellendirilmesidir. Bu düşünceye göre aklın aydınlattığı kesin doğrulara ve bilginin ilerlemesine dayanan entelektüel bir kültür egemen olmalı ve kültür sonsuz şekilde ilerlemelidir. Böylece ilerleme ideali insanın, geleneğin köleliğinden kurtularak sürekli mutluluk ve özgürlük yolunda gelişeceği düşüncesine dayandırılır.
10. Namık Kemal'in bu kasidesi lirik, didaktik (öğretici), epik, satirik, dramatik şiir türlerinden hangisine daha yakındır? Şairin, eserde yeni kavramları ne amaçla kullandığını "Aydınlanma Dönemi" ile ilgili araştırmanızın yardımıyla belirleyiniz.
Şiir kaside nazım biçimiyle yazılmış olsa da şiirde hürriyet temasından hareketle yiğitlik ön plana çıkıyor. Bu yönüyle şiir epik şiir özelliği taşıyor. Devrin yönetimine eleştiriler yöneltiliyor. Bu yönüyle satirik şiir özelliği de taşıyor. Şiirde hürriyetin önemine vurgu yapılması Aydınlanam Dönemi düşüncesiyle ilişkilidir.
11. İncelediğiniz şiir, "Sanat, toplum içindir.", "Sanat, sanat içindir." anlayışlarından hangisine örnektir? Şiirden vereceğiniz örneklerle düşüncenizi açıklayınız.
Sanat toplum içindir anlayışı vardır.
12. Kasidenin divan ve Tanzimat şiiri geleneğiyle ilişkisini açıklayınız. Şiirin, klasik kasidenin hangi özelliklerini yansıttığını belirleyiniz.
Kasideler divan edebiyatında padişahı, devlet adamlarını, din büyüklerini övmek amacıyla yazılırdı. Namık Kemal, Hürriyet Kasidesi'nde bir kişiyi övmemiş, soyut bir kavramı yüceltmiştir.
Hürriyet Kasidesi'nin divan edebiyatındaki kasidelere benzer yönleri:
Nazım birimi benzer: Beyitler halinde yazılmış.
Ölçüsü aynı: Aruz ölçüsü kullanılmış.
Kafiye düzeni: aa, ba, ca, da...
Dil olarak az da olsa yakınlık var. Divan edebiyatındaki kasidelerin dili oldukça ağır. Bu kasidenin dili divan edebiyatı kasidelerine göre biraz sade ama istenen sadelikte değil.
SAYFA 39
a. Şiirden ve araştırmanızdan hareketle Namık Kemal'in fikrî ve edebî yönüyle ilgili düşüncelerinizi aşağıya sıralayınız.
Namık Kemal, vatan şairi olarak tanınmıştır. Vatan, millet, adalet, hürriyet kavramlarına büyük önem verir. Ona göre vatanın kurtuluşu özgür ve bağımsız olmasından geçer. Sanat toplum içindir anlayışıyla hareket etmiştir. Şiirin içeriğinde değişiklik yapmış ama biçimde divan şiiri özelliklerini kullanmıştır. Hürriyet Kasidesi şiirinde konu bütünlüğüne önem vermiştir.
b. Edebiyatımızda ilk kez Namık Kemal tarafından kullanılan kelime ve kelime gruplarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
hürriyet, vatan, millet kavramları
14. Şimdiye kadar edindiğiniz bilgilerin ışığında bu şiirin, Namık Kemal'in fikirlerini ne derecede yansıttığını şiirden vereceğiniz örneklerle açıklayınız.
Namık Kemal, düşüncelerini dile getirmekten çekinmeyen, cesur bir şairdir. Vatan ve hürriyet şair için vazgeçilmez değerlerdir. Devlette üst düzey görevlerde yer almış, devlet yönetiminde bazı yanlışlıkları gördüğü için bu görevlerinden ayrılmıştır. (Hürriyet Kasidesi ilk beyitler) Gördüğü her yanlışı eleştirmiş, halka hizmet etmeyi birinci görev edinmiştir.
Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler
Bu şiirin yazılış amacının ne olabileceği konusunda beyin fırtınası yapınız. Şiirin yazılış amacı olarak belirlediğiniz fikirleri uygun başlık altında defterinize yazınız.
Bu şiirin yazılış amacı bilimde, teknikte, mimaride, sosyal hayatta büyük gelişmelere gösteren Batı'ya dikkat çekmek, İslam ülkelerinin, Doğu'nun, Osmanlının neden çağın gerisinde kaldığı sorusuna cevap aramaktır.
Batı her yönden ilerlemiştir.
İnsanlarımız gelişmeye karşı ilgisizdir.
Hükümet, yönetim bilgiye, eğitime önem vermemektedir, halka zulmetmektedir.
Yenilik ve ilerlemenin önündeki en büyük engel hükümettir.
Okuduğunuz gazelin ahenk özelliklerini, nazım birimini, temasını ve imgelerini bulup aşağıdaki tablonun ilgili bölümüne yazınız.
Ölçü: Aruz Ölçüsü
Ses benzerlikleri: -ler gördüm: redif -âne: zengin uyak
Bu ses benzerliği her beytin son dizesinde vardır.
Söyleyiş :tarzı Eleştirel bir üslupla yazılmıştır.
Nazım birimi: Beyit
Tema: Gerilemenin nedenleri
İmgeler: küfür diyarı, salhâne, akıl hastanesi (Bâbıali)
