7. Tanzimat Dönemi sosyal hayatında Müştak Bey, Hikmet Efendi, Zîbâ Dudu gibi eser kahramanlarına benzeyen kişilere rastlanabilir mi? Düşüncelerinizi açıklayınız.
8. Kitabınıza alınan bölümlerde eserin mekânıyla ilgili yazar tarafından verilmiş açık bilgiler var mıdır? Neden?
8. Eserde olayların geçtiği yer olarak “mahalle” söz¬cüğüne sıkça yer verilir. Olaylar gelinin evinde geçmektedir.
9. Dramatik örgünün geçtiği mekânın benzeri çevremizde mevcut mudur? Neden?
9. Dramatik örgünün geçtiği mekânın benzeri çevre¬mizde de görülebilir. Günümüzde de gelin evi ve sokak gibi mekânlar vardır.
10. Metindeki olaylar hangi zaman dilimi içerisinde geçmektedir? Metinde olayların geçtiği zaman ile yaşanılan dönemin ilişkisi hakkında neler söyleyebilirsiniz?
10. Metindeki olaylar Tanzimat döneminde geçmektedir. Metindeki olaylar dönemin sosyal ve kültürel yapısıyla ilişkilidir. Görü¬cü usulü evlilik, Batı hayranlığı ve rüşvet alma hastalığı bu yıllarda görülen sosyal sorunlardandır.
3. ETKİNLİK:
a. Grup sözcüleriniz aracılığıyla “Şair Evlenmesi” ve “Zavallı Çocuk’la ilgili sunumunuzu arkadaşlarınızla paylaşınız.
b. İki eseri tema, konu, kişi, mekân açısından karşılaştırınız. Eserlerin ortak yönlerini belirleyerek defterinize yazınız.
c. “Şair Evlenmesi” adlı eserde kişi, zaman ve mekân arasında uyumdan mı, uyumsuzluktan mı söz edilebileceğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız.
11. Şair Evlenmesi’nin temasını aşağıya yazınız.
11. Şair Evlenmesi’nin teması, “görücü usulüyle evliliğin sakıncalaradır. Bu oyun bir töre komedyasıdır.
12. Eserin temasının o dönemde yaşanabilecek konulardan alınıp alınmadığını, sosyal hayatla nasıl bir ilişkisi olduğunu açıklayınız.
12. Eserin teması o dönemde yaşanan sosyal sorun¬larla ilişkilidir. Kişiler arasında çıkar ilişkilerinin ön plana çıkması, para düşkünlüğü ve rüşvetin yaygın¬laşması, kadınların evlilik konusunda söz hakkı ol¬maması, görücü usulü evliliğin töre olarak sürdürül¬mesi gibi konular o dönemin belli başlı sorunlarıdır.
13. Metnin temasını ve dönemin sosyal gerçekliğini göz önünde tutarak eserin yazılış amacını belirleyiniz.
13. Eserin yazılış amacı evlilik konusunda gençlerin de söz hakkının olması gerektiği konusuna dikkat çekmektir.
14. Eserin iletisini belirleyiniz. Şinasi’nin, okuma yazma oranının düşük olduğu Tanzimat Döneminde iletisini halka ulaştırmak için tiyatro türünü niçin seçmiş olabileceğini arkadaşlarınızla tartışınız. Ulaştığınız sonuçları tahtaya yazınız.
14. Eserin iletisi toplumun cahilliği ve törelerin insan hayatına etkileridir. Şinasi’nin, okuma yazma oranı¬nın düşük olduğu Tanzimat Döneminde bu konuları sahnede oyun biçiminde sergileyerek halkı eğitmek istemiştir.
15. Şair Evlenmesi’nin yazılış amacı ile Tanzimat romanlarının yazılış amacını karşılaştırınız. Benzerlik ve farklılıkları ifade ediniz.
15. Şair Evlenmesi’nin yazılış amacı ile Tanzimat ro¬manlarının yazılış amacı birbirine benzer. Okuyucu¬ya iletilmek istenen düşünce ve ileti aynıdır. Fark sa¬dece bu iletilerin sunuluş biçimindedir. Romanlarda anlatıma, oyunlarda ise gösterime bağlı bir sunuş vardır.
16. Aşağıdaki parçadan ve eserin kitabınıza alınan diğer sahnelerinden yola çıkarak Şair Evlenmesi’nin dil özelliklerini belirleyiniz.
“.. .Hikmet Efendi — Ne çare gülü seven dikenine katlanır.
Müştak Bey — Gel şunu sana vereyim be... Ama nikâhla ha! Ya o akıllanır ya sen çıldırırsın.
Hikmet Efendi — Sakın, Kumru Hanım yerine onu sana verip de bir dek etmesinler, âlem bu ya... Zira büyük dururken küçüğü kocaya vermek âdet değildir.
Müştak Bey — Yok, bak! Ben öyle latife istemem. Latife latif gerek... ”
17. Şair Evlenmesi’nde eleştirilen geleneği sürdürmenin sakıncaları nelerdir?
Şair Evlenmesi'nde eleştirilen gelenek görücü usulü evliliktir. Bu geleneğin devam ettirilmesi insanları mut¬suzluğa ve güvensizliğe sürükleyebilir, insanlar, evlene-cekleri kişileri kendi ölçütlerine göre kendileri belir¬lemelidir. Ama aile büyükleri dışlanmamalı, onlara danışılmalı, onların düşünce ve tavsiyeleriyle de hareket edilmeli.
18. Geleneklerin sürdürülmesinde nelerin dikkate alınması gerektiği ile ilgili düşüncelerinizi dile getiriniz.
4. ETKİNLİK:
a. Karagöz, orta oyunu, meddah ve köy seyirlik oyunundan dram, trajedi, komedi gibi modern tiyatroya geçişin nasıl gerçekleştiği; bu değişimin hangi aşamaları takip ettiği konusundaki araştırma sonuçlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
Türklerin hâkim olduğu topraklarda tiyatroya benzeyen ilk oyunlar, Göktürk Devleti zamanında görülür. Şamanizm inancının yay¬gın olduğu Eski Türk topluluklarında Şaman,
Kam, Baksı gibi adlarla anılan ve tanrının temsilcisi ol¬duğuna inanılan din adamları, bazı danslar ve figürler sergileyerek halkı kendi etrafında toplar, onlara öğütler verirdi.
Türkler Anadolu’ya yerleştikten sonra halk kendi kül¬türünü çeşitli oyunlarla yaşatmaya devam etmiştir. Osmanlının ilk dönemlerinde, Orhan Bey zamanın¬da Karagöz oyununun doğmasına neden olacak olay yaşanır. Bir cami inşaatında çalışan ve takma adları Hacivat ile Karagöz olan iki yakın arkadaş, işlerin ak¬samasına neden oldukları gerekçesiyle asılınca, Şeyh Küşteri bu hikâyeden çok etkilenir ve bugün Karagöz oyunu dediğimiz gölge oyunu icat eder. Karagöz oyunu halkın ortak kültür varlığı haline gelir.
Karagöz gibi eski bir geçmişe sahip olan orta oyununun kahramanları halktan kişilerdir.Kavuklu ile Pişekâr, kişilik özellikleri bakımından Hacivat ile Karagöz’e oldukça yakındır.
Meddahlık geleneği tek kişilik sahne gösterisidir. Kaynağını peygambere ve Hz. Ali’ye olan sevgiden alan bu oyunda dini hikâyeler meddah tarafından canlandırılarak anlatılır. Meddah, aynı zamanda taklit ve doğaçlama yeteneğine, geniş bir halk kültürü ve hikâye bilgisine sahiptir.
Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesinden sonra Türk edebiyatı Batı’ya ait edebi türlerle tanışır. 1860’ta Tercüman-ı Ahval gazetesini çıkaran Şinasi başta olmak üzere birçok sanatçı batı teknikleriyle eserler vermeye başlar. Modern tiyatronun ilk örneğini Şinasi yazar. Komedi türünden etkilenen Şinasi, bu türün ilk yerli ürünü olan Şair Evlenmesi adlı eserini kaleme alır ve böylece Türk edebiyatında modern tiyatro dalında bir yol açılmış olur. Modern tiyatro ile birlikte sahne anlayışı gelişir. Tanzimat döneminin ilk yıllarında Şinasi ve Namık Kemal’in oyunları büyük ilgi görür. Tanzimatın ikinci döneminde oyunlar daha çok okunmak için yazılır.Servet-i Fünun döneminde gerileyen tiyatro, Milli Edebiyat Dönemiyle birlikte yeniden canlanır.
b. Tiyatro tekniğinin gelişiminde tercümelerin rolünü açıklayınız.
Tanzimat Döneminde özellikle Ahmet Vefık Paşa'nın Batı edebiyatından yapmış oldukları tiyatro çevirileri bu türün toplumumuz tarafından tanınıp sevilmesinde önemli bir rol oynamıştır.
c. Tiyatronun halka tanıtılması ve sevdirilmeşinde Avrupalı tiyatro gruplarının Beyoğlu çevresinde oynadıkları oyunların rolü büyüktür.
Tiyatromuzun gelişmesinde Batılı yazar ve oyuncuların önemini defterinize yazınız.
ç. Araştırmanız sırasında edindiğiniz bilgilerle Türk tiyatrosunun gelişim aşamalarını tahtaya yazınız.
ç. Türk tiyatrosunun gelişim aşamaları:
Geleneksel tiyatrodan ayrı olarak Batı Tiyatrosu üç döneme ayrılır:
1839'dan 1908'e kadar olan dönem (Tanzimat Tiyat¬rosu)
1908'den 1923'e kadar olan dönem (Meşrutiyet Tiyatrosu)
1923'ten sonraki dönem (Cumhuriyet Tiyatrosu)
5. ETKİNLİK:
Dokuz ve onuncu sınıfta orta oyunu hakkında edindiğiniz bilgileri hatırlayınız. Aşağıdaki soruları bu bilgilerin yardımıyla cevaplayınız.
a. Orta oyunu nasıl bir mekânda oynanır?
Orta oyunu şehirlerde, kasaba veya köy¬lerde halkın toplanabileceği meydanlarda oynanır.
b. Orta oyununda oyuncuların tüm sözleri ve hareketleri modern tiyatro eserlerinde olduğu gibi önceden yazılmış bir metin hâlinde belirlenmiş midir? Neden?
Orta oyununda oyuncuların sözleri ve oyundaki rolleri bir metin halinde yazılı değildir. Bu oyun, sözlü gelenekle ve usta-çırak ilişkisiyle devam ettirilir..
Şair Evlenmesi adlı tiyatro eseriyle orta oyunu arasındaki benzerlik ve farklılıklar:
Eserdeki gülmece unsurları bakımından orta oyununa benzerlik vardır. Orta oyununda Kavuklu'nun sözleri yanlış anlaması ya da yanlış anlıyor gibi görünmesi; Şair Evlenmesi'nde Batak Ese’nin her sözü yanlış anlaması benzer özelliklerdir.
Mekan bakımından Şair Evlenmesi'nde kapalı bir mekân (gelinin evi), orta oyununda ise dış mekân (meydan) vardır.
19. Aşağıdaki metni okuyunuz.
“Şinasi, ilk Türk gazetecilerindendir. Edebî kimliğinden çok gazeteci kimliği öne çıkmıştır. Onun nesirde sade dil kullanımı ve günlük hayatı nesre taşıması önemli bir yeniliktir. Gazeteci, yazar, şair, tiyatro yazarı gibi kimlikleri olan Şinasi, bütün bunları yaparken mazisine düşmanlık yapmadan çarpıklıkları incelikle dile getirmiştir. ”
Dr. M. Sadık Erdağı
Okuduğunuz değerlendirmeden ve “Şair Evlenmesi” adlı metinden hareketle eser yazar ilişkisi hakkında söyleyebileceklerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Şinasi, Tanzimat sanatçıları içinde halk kültürüne ve diline az da olsa yer vermiş bir sanatçıdır. Yanlış batılılaşmanın getirdiği çarpıklıkları dile getirirken halk içinde yayılan yanlış gelenekleri ve bozulmaları da eleştirir. Şair Evlenmesi oyununda hem alafranga modasının insanı komik düşüren yanlarını hem de toplumdaki ahlakî bozulmaları göz önüne serer. Eser ve yazarın düşünceleri arasında sıkı bir ilişki vardır.
20. Şair Evlenmesi’nde işlediği temayı, kullandığı dili, sanat anlayışını, eserin yazılış amacını düşündüğünüzde Şinasi’nin fikrî ve edebî yönü hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Şinasi, toplum için sanat anlayışıyla hareket eder.
Sanatçının dili çağdaşlarına göre daha sadedir.
Sanatını halkı eğitmek, halka yeni düşünceleri benimsetmek için kullanmıştır.
Şair Evlenmesi adlı eserinde hem Batı anlayışını yansıtmış hem de geleneksel unsurlardan yararlanmıştır.
